Reciprociteit

Hoewel ik een erkend voorstander ben van eenvoudig taalgebruik, koester ik ook de moeilijke woorden. Moeilijke woorden zijn er voor ingewikkelde verschijnselen – en die bestaan nu eenmaal, dat valt niet te ontkennen.
Op de lagere school hadden we een boekje speciaal voor moeilijke woorden; woorden die moeilijk te schrijven waren voor kinderen die het lezen en schrijven nog maar net machtig zijn. Toch fascineerde dat boekje me destijds al, omdat het leek te veronderstellen dat er woorden zijn die buiten de reguliere taalverwerving, buiten de gewone woordenboeken een aparte plek verdienen. Ik geloof dat die woorden bestaan, omdat ze, inderdaad, moeilijk zijn, of omdat ze een poëtische of persoonlijke betekenis hebben, omdat ze meer betekenen dan in de woordenboeken terug te vinden is.
Wat een moeilijk woord precies is, is op zichzelf al een prachtonderwerp voor definiëring, maar daar wil ik nu niet aan beginnen. Sommige als ‘moeilijk’ bekend staande woorden beschrijven zaken eenvoud preciezer, genuanceerder dan andere woorden. Dat lijkt mij overigens ook de enige legitieme reden om dergelijke woorden in het dagelijks gebruik in de mond te nemen.

Gisteren spookte het woord ‘reciprociteit’ door mijn gedachten. De vraag naar het waarom daarvan, wil ik hier ook niet gaan beantwoorden. Het woord zelf intrigeerde me in ieder geval. Reciprociteit is een ander woord voor ‘wederkerigheid’. Maar als twee woorden naar hetzelfde fenomeen verwijzen, waarom zouden er dan twee woorden voor zijn? Dat doet een subtiel onderscheid vermoeden.
Wat mij betreft slaat reciprociteit niet zozeer op ‘ik gebruik jou zoals je mij gebruikt’ of ‘ik houd van jou zoals je van mij houdt’ maar verwijst het naar een complexer domein; geen vervreemd voorzetsel of tussenvoegsel, maar de aanduiding van een gebied van relaties, gelijkwaardigheid en ethiek – of het gebrek eraan. Als het bijvoorbeeld de verhouding tussen vier mensen betreft, gaat het dus niet zozeer om alleen de verhouding tussen A en B, maar om of de verhouding tussen A en B te rijmen valt met de (vergelijkbare) verhouding van A met C en B met D, en wat dat betekent voor de verhouding tussen A en B. En: of de verhouding tussen A en B iets betekent ten opzichte van de verhouding van A met C en B met D. Enzovoorts; wederkerigheid in het kwadraat dus. Bent u er nog? Dit lijkt me nu bij uitstek een complexe situatie, een niemandsland vol mijnen en dijnen, vol loopgraven en vragen, iets waarvoor een moeilijk woord nodig is. Blijft de vraag wat het werkelijk betekent.